Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa Żoliborz-Bielany

W 1988 roku nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymała Gertrude Belle Elion za badania nad stworzeniem nowych leków przeciwnowotworowych. Motywacją do wyboru dziedziny naukowej, której się poświeciła, była śmierć jej dziadka z powodu nowotworu, kiedy przyszła laureatka miała 15 lat. Wzór naukowca, w pełnym tego słowa znaczeniu, stanowli dla niej Maria Skłodowska-Curie oraz Ludwig Pasteur. Pomimo tego, że w 1941 roku uzyskała tytuł magistra w New York University, nie mogła znaleźć zatrudnienia w żadnej instytucji naukowej, prawdopodobnie z powodu płci, dlatego podjęła pracę jako… kontroler jakości w supermarketach. Dopiero w 1944 roku otrzymała zatrudnienie w laboratorium biochemika i farmakologa George’a Hitchingsa. W 1967 roku, podczas pierwszej w historii transplantacji serca, wykorzystano środek immunosupresyjny jej autorstwa. Rok później przyznano jej Medal Garvana-Olina, przyznawany kobietom za wybitny wkład w rozwój chemii. Jako pierwsza opisała różnicę w metabolizmie komórek zdrowych i nowotworowych oraz jako jedna z pierwszych zastosowała związki purynowe w leczeniu chorób nowotworowych. Opracowała leki przeciw m.in. białaczce, gośćcowi, malarii oraz wirusom Herpes, za co otrzymała wspólnie z G. Hitchingsem Nagrodę Nobla.

fot. 6
Gertrude Belle Elion

Niemiecka biolożka Christiane Nüsslein-Volhard studiowała biologię oraz fizykę w Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie nad Menem, następnie przeniosła się na biochemię do Uniwersytetu w Tybindze, a doktorat zrobiła w Instytucie Maxa Plancka w Tybindze. W latach 1978-1980 prowadziła swój pierwszy zespół badawczy w Europejskim Laboratorium Biologii Molekularnej (EMBL) w Heidelbergu, a następnie została dyrektorem Instytutu Maxa Plancka w Tybindze. W 1994 roku założyła fundację wspierającą młode badaczki niemieckie poprzez przyznawanie stypendiów na zapewnienie opieki nad dziećmi. Jej głównym tematem zainteresowań była genetyczna kontrola rozwoju zarodka z wykorzystaniem muszki owocowej (Drosophila melanogaster), która wg. amerykańskiego neurobiologa Erica R. Kandela, również noblisty, stanowi „bezkręgowcowy model zwierzęcy par excellence”. Przeprowadziła mutagenezę, która umożliwiła identyfikację genów zaangażowanych w rozwój embrionalny muszki oraz zidentyfikowała geny, których mutacje powodowały zaburzenia segmentacji zarodka. Nobla za swoje odkrycia otrzymała w 1995 roku.

fot. 7
Christiane Nüsslein-Volhard

Linda Brown Buck, amerykańska biolog i immunolog, odkryła sposób, w jaki nos człowieka rozpoznaje, a jego mózg zapamiętuje około dziesięciu tysięcy zapachów. Początkowo sklonowała geny kodujące receptory węchowe, a następnie wykazała, że są to białka. Na podstawie analizy DNA szczura odkryła około tysiąca genów kodujących receptory węchowe. Kolejne jej badania wykazały, że każdy neuron węchowy zawiera tylko jeden rodzaj receptora węchowego. Odkryła również, że informacje ze wszystkich neuronów są zbierane w pojedynczym kłębuszku opuszki węchowej. A swoją przygodę z nauką rozpoczęła od studiów w zakresie psychologii i mikrobiologii w University of Washington w Seattle. W 1980 roku uzyskała tytuł doktora w dziedzinie immunologii w University of Texas Southwestern Medical Center w Dallas. Natomiast staż podoktorski odbyła w Columbia University. W 2004 roku otrzymała za swoje odkrycia Nagrodę Nobla.

fot. 8
Linda Brown Buck

W 2008 roku Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za odkrycie wirusa niedoboru odporności została uhonorowana Françoise Barré-Sinoussi, francuska lekarka i wirusolog. Badaczka urodzona 30 lipca 1947 roku w Paryżu, na początku lat 70. XX wieku rozpoczęła pracę w Instytucie Pasteura, prowadząc badania nad retrowirusami. W 1983 roku wspólnie z Lukiem Montagnierem wyizolowała ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV). W 1984 roku wirusa HIV niezależnie wyizolował również Amerykanin Robert Gallo. W latach 80. XX wieku Françoise Barré-Sinoussi współpracowała z organizacjami działającymi na rzecz walki z epidemią AIDS w krajach rozwijających się. Była konsultantem ds. AIDS Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz programu UNAIDS Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Anita Karykowska
Public Relations, SPZZLO Warszawa-Żoliborz

fot. 9
Françoise Barré-Sinoussi

• Noblistki w latach 1947-1986
• Noblistki w latach 2009-2023