Słynna łacińska sentencja satyryka Juwenalisa, czyli Mens sana in corpore sano, tłumaczona jako „w zdrowym ciele zdrowy duch”, w pełni obrazuje zależność pomiędzy fizycznym a psychicznym zdrowiem, w tym również wpływ ogólnego samopoczucia na nasze możliwości intelektualne.
A zdrowie fizyczne, jako prawidłowe funkcjonowanie organizmu, możemy zachować zarówno przeciwdziałając chorobom, jak i stosując zbilansowaną dietę, chroniąc się przed nadmiernym stresem oraz trenując ulubiony sport lub ciekawy styl taneczny. 

Ruch, w różnej postaci, stanowił nieodmienny element codzienności naszych przodków, i to w całkiem nieodległej przeszłości pierwszej połowy zeszłego wieku. Powszednie czynności takie, jak przynoszenie wody do celów spożywczych i gospodarczych, sprzątanie i gotowanie bez wsparcia urządzeń AGD oraz ograniczony dostęp do wind, samochodów, a nawet komunikacji miejskiej, wpływały na konieczność stałej aktywności fizycznej. Nadwagę miało niewielu, stanowiła bowiem wyznacznik bogactwa. Natomiast w dzisiejszych czasach sport rekreacyjny to z reguły przywilej klas zamożniejszych, które dysponują odpowiednimi środkami i czasem, a otyłość się „spauperyzowała”, czego dowodem jest wysoki odsetek osób z nadwagą wśród biedniejszych obywateli, szczególnie w społeczeństwach zachodnich, np. amerykańskim.

Kalos kagathos tłumaczone jako "piękny i dobry", przy czym „dobry” rozumiane było również jako „mądry/inteligentny”, stanowiło wzór równomiernego rozwoju psychofizycznego, do którego powinien dążyć każdy obywatel greckiej polis. Uważano, że człowiek piękny fizycznie (czytaj: wysportowany) jest równocześnie piękny duchowo. Miejsce realizowania wizji antycznej inżynierii społecznej, polegającej na tworzeniu obywatela idealnego, stanowił gimnazjon, w którym młodzież uprawiała sporty, czytała poezję oraz słuchała wykładów filozofów. Warto podkreślić, że byli to wyłącznie synowie obywateli, do których nie zaliczały się kobiety oraz niewolnicy. Tradycyjny gimnazjon stanowił zespół różnego rodzaju obiektów sportowych, takich jak bieżnie, boiska, palestra (szkoła zapasów i boksu) oraz stadion. Znajdowały się tam również łazienki, łaźnie, szatnie, sale do nacierania ciała oliwą i piaskiem (popularny zabieg higieniczny) oraz sale przeznaczone na wykłady i dyskusje filozoficzne, przy czym filozofią była wówczas cała racjonalna wiedza. Słynny przykład szkoły filozoficznej powstałej przy gimnazjonie stanowi Lykeion, założony przez Arystotelesa w IV wieku p.n.e. przy świątyni Apolla Likejosa w Atenach.

Joga jako system filozofii indyjskiej, opisujący związki pomiędzy organizmem a umysłem, stosowana na Wyżynie Dekan od kilku tysięcy lat, stanowi kolejną koncepcję symbiozy ciała i ducha. Praktyka jogiczna obejmuje ćwiczenia fizyczne (różne pozycje stojące, siedzące i leżące, zwane asanami), umysłowe (obejmujące praktyki medytacyjne) oraz przepisy kodeksu moralnego. W ujęciu hinduistycznym, dźinijskim oraz buddyjskim ma to prowadzić do wyzwolenia z kręgu kolejnych wcieleń, a tym samym osiągnięcia nirwany. Pomijając aspekt religijny, joga wpływa pozytywnie, zarówno na ciało, jak i psychikę. Praktykując asany podnosimy wydolność organizmu, opóźniamy procesy starzenia, poprawiamy ogólną sylwetkę, zmniejszając równocześnie dolegliwości bólowe kręgosłupa. Badania przeprowadzone przed kilkunastu laty przez Sarę Lazar na Uniwersytecie w Michigan wykazały, że ośmiotygodniowy kurs medytacji zwiększa gęstość istoty szarej w mózgu, przede wszystkim w obszarze lewego hipokampu oraz tylnej kory obręczy, wpływając pozytywnie na funkcjonowanie tych obszarów. Technika medytacyjna może być szczególnie wskazana w przypadku takich schorzeń, jak depresja, zespół stresu pourazowego oraz przewlekły ból, w których to chorobach, m.in. w wyniku podwyższonego poziomu kortyzolu oraz osłabienia neurogenezy, gęstość substancji szarej znacznie maleje. Jest to również znakomita propozycja dla ludzi zdrowych, którzy chcieliby poprawić wydajność swojego mózgu, zwiększając możliwości intelektualne.

Jednym z najsłynniejszych bractw zakonnych wyrażających swoje emocje w ruchu są derwisze (z perskiego dosłownie: ubodzy lub żebracy), uprawiający medytację w tańcu, przybierającym postać szybkiego obracania się wokół własnej osi. W trakcie mistycznego tańca, zwanego semą, naśladują oni ruchy ciał niebieskich, co powoduje zwiększenie aktywności ich duszy oraz generuje więcej miłości do Boga. Podobno niektórzy osiągają nawet czterdzieści obrotów na minutę, co nie jest łatwe, ponieważ po wybranej sekwencji ruchów należy zatrzymać się nagle w miejscu. Podobno sema pozwala tancerzom zjednoczyć ciało i umysł, co osiągają prawdopodobnie za pomocą powtarzanych, wręcz transowych obrotów. Na całym świecie coraz popularniejsze stają się warsztaty tańca Derwiszy, przeznaczone dla osób niezwiązanych z islamem, ale zainteresowanych poznawaniem różnych technik, dzięki którym uczestnicy przechodzą oczyszczenie emocjonalne, umożliwiające dotarcie do głębszych emocji. Takie zajęcia stanowią jedną z metod choreoterapii, która zwiększa fizyczną i psychiczną integrację osoby tańczącej. Metoda podobno może umożliwić poznanie siebie samego oraz zrozumienie innych, a tym samym wpływać na rozwój duchowy osoby tańczącej.

Pochodzący z Buenos Aires taniec towarzyski od lat święci triumfy na parkietach całego świata. Z ostatnich badań wynika, że tango może stanowić skuteczną pomoc w zatrzymaniu procesów starzenia się organizmu oraz w leczeniu choroby Parkinsona, ponieważ charakterystyczny rytm oraz specyficzne kroki wpływają korzystnie na funkcjonowanie mózgu. W eksperymencie przeprowadzonym przez dr Silvię Rios Romenets z Uniwersytetu McGill w Montrealu wzięło udział czterdzieści osób z chorobą Parkinsona, które uczestniczyły w dwunastotygodniowych zajęciach z profesjonalnymi nauczycielami. Badania wykazały, że wykonywanie tanga wzmacnia równowagę, funkcje poznawcze oraz zmniejsza zmęczenie. Poprawa funkcjonowania chorych może być wynikiem zwiększenia uwalniania dopaminy, która odgrywa kluczową funkcję w takich aktywnościach, jak poruszanie się, uczenie, czy zapamiętywanie nowych informacji, i której wydzielanie jest zaburzone w przypadku choroby Parkinsona, a której ilościowy wzrost następuje pod wpływem muzyki.

Tango to również znakomity plan na poprawienie ogólnej kondycji psychofizycznej dla osób zdrowych. Wykazano nawet, że rozpoczęcie zajęć po 50. - 60. roku życia przynosi często wręcz spektakularne sukcesy, wpływając na podwyższenie ogólnej jakości życia.

Ruch to życie - bez niego normalne funkcjonowanie nie jest możliwe. Wystarczy spojrzeć na osoby zdrowe, które z jakichś powodów, np. wypadku, zostają unieruchomione przez dłuższy czas, i powrót do pełnego zdrowia nie jest natychmiastowy, gdyż najczęściej wymaga celowanej rehabilitacji. Regularny ruch wpływa pozytywnie zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne, jednocześnie podnosząc naszą sprawność intelektualną, z czego sprawę zdawali już sobie przedstawiciele wielu dawnych kultur. Dlatego ruszajmy się na zdrowie! Dla naszego umysłu również. A każdy z nas może znaleźć dla siebie najbardziej dopasowaną aktywność, która uczyni nasze życie ciekawszym.

Anita Karykowska
Public Relations, SPZZLO Warszawa-Żoliborz

• Zdjęcia: Wikimedia Commons, Anita Karykowska, Pixabay