Polskie prekursorki medycyny

Polskie prekursorki medycyny (część 3.) z cyklu „Kobiety medycyny

Pierwszą polską lekarką, choć bez formalnego wykształcenia, była Regina Salomea Pilsztyn, która praktykowała okulistykę w XVIII wieku. Jednakże dopiero wiek XIX, szczególnie jego druga połowa, przyniósł znaczne zwiększenie dostępu kobiet do studiów akademickich oraz zawodu medyka. Pierwszą Polką, która uzyskała prawo praktyki w zawodzie lekarza, dokładnie stomatologa, była Józefa Serre. W 1813 roku wystąpiła ona do władz Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego o zgodę na przejęcie praktyki po zmarłym mężu Janie Jakubie Serre. W rzeczywistości wyjechał on do Berlina, aby umożliwić jej podjęcie działalności, ponieważ zgodnie z ówczesnymi przepisami prowadzenie praktyki lekarskiej przez kobietę było możliwe jedynie w sytuacji śmierci współmałżonka medyka. Po uzyskaniu zgody Józefa zdała z wyróżnieniem egzamin, a następnie rozpoczęła praktykę jako stomatolog.

Z dyplomem

Pierwszą polską posiadaczką dyplomu lekarza była Anna Tomaszewicz-Dobrska (1854-1918), która studiowała w Zurychu, w którym pracę doktorską obroniła w 1877 roku. Po studiach próbowała rozpocząć praktykę lekarską w ojczyźnie, ale ze względu na płeć nie nostryfikowano jej dyplomu oraz nie została przyjęta do Warszawskiego Towarzystwa Lekarskiego. Dlatego egzaminy końcowe zdała w Petersburgu. Do grodu Warsa i Sawy wróciła w 1880 roku, kiedy to otrzymała zgodę na prowadzenie prywatnej praktyki lekarskiej w zakresie pediatrii i ginekologii. Pracowała również w przytułku położniczym. Prawdopodobnie jako pierwszy lekarz w Warszawie wykonała cesarskie cięcie. Podobno śmiertelność kobiet rodzących pod jej opieką wynosiła ok. 1 procenta, co w tamtych czasach stanowiło niewielki odsetek.

Anna Tomaszewicz-Dobrska - pierwsza polska posiadaczka dyplomu lekarza

fot. 1
Anna Tomaszewicz-Dobrska

Pionierka emancypacji

Drugą warszawską medyczką była Teresa Ciszkiewiczowa (1848-1921), która jako nastolatka uczestniczyła w powstaniu styczniowym, dostarczając powstańcom broń, żywność oraz listy od bliskich. Szkołę średnią ukończyła w Rydze, natomiast tytuł lekarza uzyskała w 1879 roku na Uniwersytecie w Bernie w Szwajcarii. Podczas studiów zapisała się do Ligi Polskiej, a potem do Ligi Narodowej. Po powrocie do Warszawy podjęła praktykę ginekologiczno-położniczą. Należała do prekursorek ruchu emancypacyjnego, działała w Kole Kobiet Korony i Litwy. Była również członkinią Towarzystwa Oświaty Narodowej, Związku Unarodowienia Szkół oraz Polskiej Macierzy Szkolnej. W 1913 roku współzałożyła Ligę Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego. W 1934 roku została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Niepodległości.

Grób lekarki Teresy Ciszkiewicz na warszawskich Powązkach

fot. 2
Grób Teresy Ciszkiewicz na warszawskich Powązkach

O szkodliwości noszenia gorsetu

Z kolei Justyna Budzińska-Tylicka (1867-1936) dyplom lekarza uzyskała w 1898 roku na Uniwersytecie w Paryżu, przedstawiając rozprawę o… szkodliwości noszenia gorsetu. W 1919 roku wstąpiła do Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej, natomiast w 1926 roku założyła Towarzystwo Lekarek Polskich. Była również działaczką feministyczną i społeczną. Początkowo specjalizowała się w chorobach układu oddechowego i gruźlicy płuc, a następnie zajęła się ginekologią. W 1931 roku założyła, a następnie prowadziła w Warszawie pierwszą w Polsce klinikę świadomego macierzyństwa. Była również autorką publikacji pt. „Higiena kobiety i kwestii społecznych z nią związanych” oraz „Świadome macierzyństwo”. W latach 1916−1921 była prezeską Warszawskiego Klubu Wioślarek, który był pierwszym klubem sportowym na ziemiach Polski, do którego należały wyłącznie kobiety.

lekarka Justyna Budzińska-Tylicka

fot. 3
Justyna Budzińska-Tylicka

Siostra noblistki

Bronisława Dłuska (1865-1935), siostra Marii Skłodowskiej-Curie, studia medyczne ukończyła w Paryżu w 1894 roku, gdzie następnie wraz z mężem prowadziła prywatną praktykę medyczną. Po powrocie do kraju nostryfikowała dyplom na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1902 roku uruchomiła wraz z mężem sanatorium dla ludzi z chorobami płuc w Zakopanem, a w drugiej połowie lat 20. XX wieku otworzyła w Aninie prewentorium przeciwgruźlicze. W latach 1918–1928 była członkinią Ligi Kobiet Polskich. Po śmierci męża zaangażowała się w budowę Instytutu Radowego, w którym zamieszkała, aby nadzorować jego budowę. Była również działaczką zakopiańskiego oddziału Ligi Kobiet Galicji i Śląska, a następnie Ligi Kobiet Polskich. Po przewrocie majowym w 1926 roku opowiedziała się po stronie sanacji, a rok później została członkinią prezydium Demokratycznego Komitetu Wyborczego Kobiet Polskich.

lekarka Bronisława Dłuska

fot. 4
Bronisława Dłuska

Dla naszych rodaczek, tak jak pozostałych Europejek, możliwość studiowania, w tym nauk medycznych, pojawiła się dopiero w drugiej połowie XIX wieku, i to nie we wszystkich uczelniach. Polki mogły studiować jedynie za granicą, głównie na terenie Szwajcarii i Francji. Na szczęście część z nich była na tyle zdeterminowana, że te utrudnienia ich nie zniechęciły. Taką drogę przeszła również dwukrotna laureatka nagrody Nobla z fizyki (1903) oraz chemii (1911) Maria Skłodowska-Curie, która studiowała na paryskiej Sorbonie, i która swoim dorobkiem naukowym dała przykład następnym pokoleniom badaczek oraz lekarek.

Anita Karykowska
Public Relations, SPZZLO Warszawa-Żoliborz

Maria Skłodowska-Curie ok. 1920 roku - laureatka Nagrody Nobla z fizyki i chemii