Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa Żoliborz-Bielany

Polski system ochrony zdrowia – przyznajmy to szczerze – może wydawać się skomplikowany, a czasem wręcz tajemniczy. Słyszymy opinie pełne frustracji: „Lekarz nie chciał mi dać skierowania na badanie”, „Ciągle w tych kolejkach trzeba czekać”. Brzmi znajomo? Zdecydowanie tak. I choć w tych wypowiedziach jest ziarno prawdy, nie do końca odzwierciedlają rzeczywistość.

Dlatego warto wiedzieć, jak naprawdę funkcjonuje publiczna opieka zdrowotna w Polsce, kto odpowiada za leczenie, skąd pochodzą pieniądze i jakie prawa przysługują pacjentom. Zrozumienie tych mechanizmów nie tylko pomaga odnaleźć się w systemie, ale też zmniejsza stres związany z wizytą u lekarza.

Rozpoczynamy więc cykl artykułów „Twój przewodnik po systemie ochrony zdrowia”, który, mam nadzieję, okaże się lekturą zarówno ciekawą, jak i przydatną. Naszym celem jest przybliżenie realiów funkcjonowania publicznej opieki zdrowotnej i pomoc w zrozumieniu praw oraz obowiązków pacjenta.

Polski system ochrony zdrowia działa jak skomplikowana, wielowarstwowa machina. Każdy jej element pełni określoną funkcję, a gdy coś zawodzi, całość funkcjonuje mniej sprawnie. Aby lepiej zrozumieć, kto odpowiada za leczenie, warto przyjrzeć się poszczególnym „trybikom”:

• Ministerstwo Zdrowia - to tutaj ustala się kierunki rozwoju systemu, wprowadza nowe przepisy, standardy leczenia, a także programy profilaktyczne. Można je porównać do centrali sterowania, która decyduje, w jakim kierunku system ma się rozwijać i jakie są priorytety w opiece zdrowotnej.
• Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) - odpowiada za zarządzanie pieniędzmi pochodzącymi ze składek zdrowotnych. To NFZ podpisuje umowy z przychodniami, szpitalami i innymi placówkami medycznymi, a następnie przekazuje im środki finansowe, dzięki którym pacjenci mogą korzystać z leczenia.
• Placówki medyczne - m.in. takie jak nasz Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego - to miejsca, gdzie pacjent rzeczywiście otrzymuje opiekę. Placówki wykonują świadczenia zgodnie z kontraktem z NFZ, dbając o pacjentów i przestrzegając obowiązujących standardów jakości.
• Personel medyczny - lekarze, pielęgniarki, położne, fizjoterapeuci, diagności laboratoryjni, farmaceuci i ratownicy medyczni to osoby, które codziennie pracują, aby pacjent otrzymał skuteczną i bezpieczną pomoc. Dzięki nim system, choć skomplikowany, może działać w praktyce.

Można to zobrazować w prosty sposób: Ministerstwo Zdrowia ustala zasady, NFZ zarządza pieniędzmi, placówki medyczne realizują świadczenia, a personel medyczny diagnozuje i leczy. Każdy element jest niezbędny, aby opieka zdrowotna funkcjonowała sprawnie.

Publiczna opieka zdrowotna w Polsce jest finansowana przede wszystkim ze składek zdrowotnych. Każda osoba, która pracuje na umowie o pracę, umowie zlecenie czy prowadzi działalność gospodarczą, co miesiąc odprowadza obowiązkową składkę zdrowotną. Składka ta trafia w pierwszej kolejności do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), a następnie jest przekazywana do NFZ, który finansuje świadczenia medyczne udzielane pacjentom w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia. Fundusz ten następnie dzieli pieniądze między wszystkie placówki medyczne w kraju, które zawarły z nim kontrakt na świadczenie usług medycznych.

Warto podkreślić, że dostęp do leczenia w ramach NFZ nie jest zarezerwowany wyłącznie dla osób pracujących. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce został tak skonstruowany, aby każdy obywatel miał prawo do podstawowej opieki zdrowotnej, niezależnie od tego, czy aktualnie pracuje, studiuje, czy znajduje się w trudnej sytuacji życiowej.

Być ubezpieczonym oznacza mieć prawo do korzystania z opieki zdrowotnej finansowanej przez NFZ. Ubezpieczenie mają nie tylko osoby, które same płacą składki, ale też członkowie rodziny, studenci, emeryci, renciści i osoby zgłoszone przez różne instytucje. Ważne jest, aby figurować w systemie, wtedy NFZ pokrywa koszty leczenia.

Prawo do leczenia finansowanego przez NFZ mają m.in.:

• pracujący i przedsiębiorcy - płacą składki zdrowotne,
• członkowie rodzin ubezpieczonych - dzieci, małżonek, czasem rodzice lub dziadkowie, jeśli mieszkają razem,
• studenci - zgłoszeni przez uczelnię, jeśli nie mają innego ubezpieczenia,
• bezrobotni - zgłoszeni przez urząd pracy, nawet bez zasiłku,
• emeryci i renciści - zgłaszani automatycznie przez ZUS lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS),
• osoby w trudnej sytuacji - zgłaszane przez ośrodki pomocy społecznej.

Przykłady z życia pacjenta:

• 22-letnia studentka korzysta z ubezpieczenia dzięki zgłoszeniu przez uczelnię,
• 65-letni emeryt sam nie płaci składek, bo robi to ZUS, a mimo to ma prawo do wszystkich świadczeń NFZ,
• bezrobotny zarejestrowany w urzędzie pracy ma prawo do leczenia, nawet jeśli nie pobiera zasiłku.

W każdej placówce medycznej twój status ubezpieczenia jest sprawdzany w systemie Elektronicznej Weryfikacji Uprawnień Świadczeniobiorców (eWUŚ). Jeśli pojawi się zielony komunikat, oznacza to, że masz prawo do świadczeń finansowanych przez NFZ.

Gdy system pokaże czerwony komunikat, nie wpadaj w panikę, nadal możesz skorzystać z opieki. Jeśli wiesz na pewno, że jesteś ubezpieczony, możesz w takiej sytuacji:

• okazać dokument potwierdzający prawo do świadczeń, np. zaświadczenie z zakładu pracy, legitymację emeryta lub rencisty,
• okazać aktualne zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Jeśli nie masz przy sobie żadnego dokumentu, możesz złożyć oświadczenie o swoim prawie do świadczeń – druk dostaniesz w rejestracji.

Potwierdzenie swojego prawa do świadczeń znajdziesz także na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP).

Pacjent objęty ubezpieczeniem zdrowotnym ma prawo do:

• wyboru lekarza rodzinnego, pielęgniarki i położnej POZ,
• leczenia w przychodniach i szpitalach, które mają podpisany kontrakt z NFZ,
• badań laboratoryjnych i diagnostycznych,
• opieki specjalistycznej,
• leczenia szpitalnego,
• refundowanych leków,
• udziału w programach profilaktycznych, które pomagają w wykrywaniu chorób we wczesnym stadium i zapobieganiu poważnym komplikacjom zdrowotnym.

Przyczyny są różne:

• ograniczona liczba lekarzy w poszczególnych specjalizacjach,
• niedofinansowanie i limity świadczeń NFZ,
• rosnące zapotrzebowanie na opiekę medyczną wśród społeczeństwa,
• starzenie się społeczeństwa i wzrost liczby chorób przewlekłych.

Warto pamiętać, że w nagłych przypadkach pomocy udzielają natychmiast:

• zespół ratownictwa medycznego (ZRM) - numer alarmowy 999  lub 112, jeśli życie pacjenta jest zagrożone,
• szpitalny oddział ratunkowy (SOR) - osobom z nagłymi, poważnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak zawały, udary, ciężkie urazy.

Warto wiedzieć: do SOR nie zgłaszamy się w przypadkach, które nie wymagają natychmiastowej pomocy, np. infekcji czy rutynowych badań kontrolnych.

Każdy pacjent w Polsce ma prawa, które chronią jego godność i zapewniają odpowiednią opiekę, szczególnie do:

• rzetelnej informacji o stanie zdrowia,
• poszanowania godności i intymności podczas wizyty,
• dostępu do własnej dokumentacji medycznej,
• składania skarg i odwołań, jeśli uważa, że jego prawa zostały naruszone.

Jeżeli pacjent poczuje, że jego prawa zostały złamane, może złożyć skargę w placówce, w której się leczy, lub innej właściwej instytucji.

W Polsce funkcjonują dwa sektory ochrony zdrowia:

• System publiczny - finansowany ze składek zdrowotnych, gwarantuje każdemu dostęp do świadczeń medycznych. To podstawowy filar systemu, zapewniający leczenie w przychodniach i szpitalach posiadających kontrakt z NFZ.
• System prywatny - działa równolegle i jest dobrowolny. Pacjenci płacą samodzielnie za usługi medyczne. Prywatna opieka jest uzupełnieniem, nie zastępuje systemu publicznego.

Warto pamiętać: korzystając z prywatnej opieki, nadal masz prawo do leczenia w ramach NFZ.

System ochrony zdrowia w Polsce jest skomplikowany, ale jego główna idea jest prosta: wszyscy płacimy składki zdrowotne, a w zamian mamy prawo do leczenia finansowanego przez NFZ w placówkach medycznych.

To właśnie publiczna opieka zdrowotna – w tym nasz ZOZ – zapewnia leczenie wszystkim obywatelom, niezależnie od sytuacji finansowej czy zawodowej. Prywatny sektor jest uzupełnieniem i nie zastępuje publicznej opieki medycznej.

Teraz, gdy znasz już podstawy funkcjonowania polskiego systemu ochrony zdrowia, łatwiej ci będzie korzystać z opieki medycznej w sposób świadomy.

Katarzyna Starobrat
Inspektor ds. obsługi pacjenta, SPZZLO Warszawa Żoliborz-Bielany

• Poradnik psychologiczny
• Dietetyczka poleca
• Wiem więcej
• bloG - Jak na lekarstwo